Na końcu granitowej ścieżki w głąb lesistego terenu na Wzgórzu Kopiec, rozpoczynającej się na skrzyżowaniu 3 ulic: Ogrodowej, Ks. Koziołka oraz Jana i Karola Augustynów, znajduje się brama główna najstarszego i jednego z największych cmentarzy żydowskich na Śląsku.
W latach 80. ubiegłego wieku znaleziono macewę, która rzuciła nowe światło na datę powstania cmentarza. W korycie rzeki Biała, o kilka metrów od północno-zachodniego rogu nekropolii, zespół prof. Jerzego Woronczaka znalazł płytę nagrobną z wapienia krystalicznego o szerokości 62cm, wysokości 89cm i grubości 7,5cm. Umieszczona na niej inskrypcja hebrajska tak brzmi w przekładzie polskim: „Tu pogrzebana jest cnotliwa i pobożna, dzielna niewiasta, pani Estera, córka uczonego pana Symchy (pamięć sprawiedliwego niech będzie błogosławiona) roku 382 według rachunku krótkiego.” Żydowski rok 382 (właściwie 5328), przypada na chrześcijańskie lata 1621-1622. Stąd dzisiaj wiemy, że już w 1621r. cmentarz istniał w tym miejscu.
Ze względu na rozwój społeczności żydowskiej w Białej cmentarz był dwukrotnie rozbudowywany przez zakup kolejnych parceli; pod koniec XVIIw. i ostatni raz w 1744r. Bialski kirkut znajduje się w nietypowym miejscu, bo na zboczu wzgórza zwanego dawniej Kopiec, a w późniejszym czasie Szańcem Szwedzkim. Na cmentarzu obecnie znajduje się ponad 900 macew. Z przekazów mieszkańców miasta z początków XXw. wynika, że w Białej spoczęło ponad 3000 Żydów, gdyż chowano tutaj zmarłych również z innych śląskich miejscowości i prawdopodobnie wielowarstwowo. Cmentarz rozciągnięty jest na powierzchni 0,546ha, układ grobów nie jest regularny, nie ma śladów podziału na kwatery, natomiast podział na parcele łączone w równe rzędy istnieje tylko w najnowszej części cmentarza. Bezwzględnie przestrzegano zasady ustawiania steli napisem na wschód. Od wschodniej strony, mniej więcej w połowie długości cmentarza, wnosi się murowana brama główna z przełomu XVII i XVIIIw. Jej stan obecnie jest bardzo zły. Przed bramą znajdował się murowany dom grabarza wzniesiony w 1826r., który w latach powojennych został całkowicie rozebrany i dzisiaj zauważalne są jedynie pozostałości po fundamentach. W północno-wschodnim rogu cmentarza usytuowany był kiedyś dom przedpogrzebowy z rampą do wyładowywania zwłok z 1. poł. XVIIIw., który również nie zachował się do naszych czasów. Kirkut otoczony był drewnianym płotem, którego sztachety osadzone były na murowanych słupach stojących co 5m. Do dzisiaj zachowały się nieliczne pozostałości tego ogrodzenia. Ostatni pochówek na tym cmentarzu miał miejsce w 1938r.
Żydzi mieli znaczący wpływ na rozwój społeczny i gospodarczy miasta, niemniej należy w tym miejscu wspomnieć, że wielowiekowa tolerancja mieszkańców Białej wszystkich narodowości i religii stała u podstaw szczytnej nazwy, którą ludność wyznania mojżeszowego określała Białą. Mianowicie: „makum cadik”, co oznacza „miasto sprawiedliwych”. Osoby szczególnie zainteresowane historią Żydów w Białej uraczymy jeszcze ciekawostką, iż pod koniec XVIIIw. miasto zamieszkiwało więcej ludności starozakonnej niż chrześcijan. Krótka historia gminy żydowskiej w Białej znajduje się na tablicach informacyjnych przy ścieżce na cmentarz.
Gmina Biała