Pomnik św. Jana Nepomucena

W centralnym miejscu Rynku w Białej znajdują się, nieco oddalone od siebie, dwie figury z piaskowca, na postumencie z tego samego materiału oraz granitowych stopniach. Figura znajdująca się bliżej budynku Urzędu Miejskiego przedstawia św. Jana Nepomucena. Na cokole tego pomnika widnieje jedynie data 1867.

Urodzony ok. 1350r. we wsi Pomuk koło Pilzna (obecnie Nepomuk) prezbiter był wikariuszem generalnym ówczesnego biskupa praskiego Jana. Trwała wówczas wielka schizma zachodnia (okres, w którym urząd papieski piastowało dwóch, a nawet trzech papieży). Biskup praski wdał się w spór z królem czeskim Wacławem IV. Dotyczył on prawa do obsadzania urzędów kościelnych przez króla. Jan Nepomucen, lojalny wobec biskupa, w odwecie za obsadzenie funkcji opata opactwa Kladruby niezgodnie z wolą władcy, został aresztowany, był torturowany, a następnie został utopiony w Wełtawie. Śmierć przez utopienie była wtedy powszechnie stosowana wobec duchownych. Ciało Jana, które rzeka wyrzuciła na brzeg, zostało pochowane, najpierw w kościele pw. Świętego Krzyża, następnie w katedrze św. Wita.

Od samego początku wokół śmierci Jana Nepomucena wyrosło wiele legend. Ponoć w miejscu, gdzie Jan poniósł śmierć, pojawiło się pięć gwiazd. Inna - bardziej popularna - mówi, że męczeństwo poniósł za to, że nie chciał zdradzić tajemnicy spowiedzi królowej Zofii, podejrzewanej przez męża o zdradę. Jan Nepomucen został kanonizowany (tj. ogłoszony świętym) w 1729r. i szybko stał się bardzo znanym i popularnym świętym, zwłaszcza w Monarchii Habsburskiej, do której wówczas należał także Śląsk. Jest czczony jako patron spowiedników, tajemnicy spowiedzi, młynarzy, mostów, chroniący przed powodzią, stąd bardzo często jego figury znajdują się nad rzekami lub w ich pobliżu.

Figura przedstawia świętego w stroju kapłańskim: w sutannie, z biretem na głowie, sięgającej kolan komży i futrzanym mucetem (zewnętrzny płaszcz). W lewej ręce trzyma krzyż, ku któremu skłania głowę, natomiast w prawej palmę – symbol męczeństwa. Wokół jego głowy znajduje się wieniec z gwiazd, mających symbolizować pięć cnót jego męczeństwa; przypisuje się też im pięć liter łacińskiego słowa tacui (milczałem). Są one nawiązaniem do legendy, zgodnie z którą w miejscu, gdzie Jan poniósł śmierć, pojawiło się na wodzie pięć gwiazd. Nie wiadomo dlaczego, na bialskim pomniku jest ich dziewięć. Pewnie pozostanie to zagadką. Warto jeszcze wspomnieć, że w ikonografii - obok Maryi - Jan Nepomucen jest jedynym świętym, którego aureola składa się z gwiazd.